Van ingroup denken naar ingroup voelen
Herken je dit?
Zeg je: Ik heb toch spierpijn van het sporten gisteren!
Zegt de ander*: Jaaaa, dat had ik ook dit weekend ook! Ik heb pilates gedaan, kon echt niet meer bewegen en blah blah blah….
Wil je iets kwijt bij iemand, kaapt die het hele gesprek door haar eigen ervaringen te delen. Weg aandacht. Klassiek geval van selectief of autobiografisch luisteren volgens Steven Covey. Je luistert dan vooral om je eigen verhaal te vertellen. Mijn eigen reactie op zoiets is dan vaak om geduldig te luisteren, mee te leven, vragen te stellen… Maar mensen die dit te vaak bij me doen, vreten energie. Ik merk dat ik deze mensen niet zo lang om me heen kan hebben. Maar ik vroeg me af: zou er misschien een sociale functie achter kunnen zitten? In een brainstorm met een vriendin kwamen we tot twee verklaringen.
De eerste verklaring gaat over de ingroup. Als je je eigen verhaal vertelt, laat je de ander weten dat je bent zoals haar. Of je bevestigt jezelf dat je ergens bij hoort, want zij is ook zo. Het ingroup denken. Je hoort bij elkaar, omdat je een bepaalde eigenschap deelt. In mijn voorbeeld spierpijn, maar het kan natuurlijk ook gaan om lid van een volleybalclub, woonplaats of geslacht. Ingroup denken bepaalt voor een gedeelte je identiteit, we leren onszelf hierdoor kennen.
Maar om dat zelfbeeld te versterken, overdrijven we soms de eigenschappen van onze matties (en dus onszelf). Risico van overmatig ingroup denken is dat we ons minder verbonden voelen met “hullie”, zoals ze in Brabant zeggen, de outgroup. En als het helemaal de spuigaten uitloopt, verlagen we ons tot discriminatie en soms zelf racisme. Het in-outgroup denken is dus menselijk, maar heeft zo z’n negatieve kanten.
De tweede verklaring gaat over imitatie. In zekere zin imiteer je iemand als je een soortgelijke ervaring deelt. Imitatie lijkt aan de basis te liggen van empathie, dus zou het zo kunnen zijn dat iemand zich juist empathisch wil tonen op deze manier? Ook een manier van ‘ik ben zoals jij bent’, maar dan toch meer gericht op de ander.
Volgens Covey is autobiografisch luisteren helemaal niet empathisch. Misschien mag het dan ook geen luisteren heten. Ik moet zeggen dat ik dan ook niet het gevoel heb dat iemand naar me luistert. Voor mij betekent luisteren dat er een connectie ontstaat. Iemand is geïnteresseerd in mij, ik in de ander. Bij spierpijn is het natuurlijk niet zo erg als iemand niet geduldig luistert, doorvraagt en meeleeft. Maar gaat het om meer essentiële zaken in het leven, dan lijkt me dit empathisch luisteren toch meer geschikt. Je wil dat iemand er voor je is, de ervaring van de ander is dan even irrelevant. Je hebt behoefte aan een ingroup-gevoel.
De clou van het verhaal, op deze Dag van het Zelfvertrouwen, is daarom dit. Ook al voelen ingroup denken en imitatie misschien goed, bij de ander kunnen ze een gevoel van niet-gehoord-worden geven. Het gaat dan misschien meer over jou dan over de ander. Probeer vandaag daarom eens over te stappen op ingroup voelen: luister empathisch naar de mensen om je heen zodat zij zich verbonden voelen met jou en je zo hun zelfvertrouwen een boost kunt geven.
Ank Jansen
* Ik was in dit geval de ander…
